بررسی روابط ژنتیکی شماری از صفات زراعی برنج با عملکرد دانه از طریق برخی روش‌های آماری چند متغیره

یک آزمایش دای‌آلل کامل 7 × 7 برای مطالعه روابط ژنتیکی عملکرد دانه و بعضی از صفات زراعی در برنج انجام گرفت. تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین ژنوتیپ‌ها برای تمام صفات وجود داشت. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که عملکرد دانه به صورت مثبت و معنی‌داری با صفات عملکرد بیولوژیک (81/0 = rp، 55/0 =rg  )، شاخص برداشت (35/0 = rp، 79/0 =rg  )، تعداد خوشه‌ها (80/0 = rp، 67/0 =rg)، وزن خوشه (78/0 = rp، 83/0 =rg  ) و شکل دانه (32/0 = rp، 81/0 =rg  ) همبستگی داشت. ارتباط بین عملکرد دانه و ارتفاع گیاه (09/0- = rp، 53/0- =rg  ) در هر دو نوع همبستگی منفی بود، ولی فقط در سطح ژنوتیپی معنی‌دار بود. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفات تعداد خوشه‌، وزن خوشه و ارتفاع گیاه (با حدود 92٪ تنوع) عملکرد دانه را مورد تأثیر قرار ‌داد. در میان این صفات، وزن خوشه بیشترین تأثیر مستقیم را روی عملکرد دانه (73/0) داشت، در حالیکه کمترین اثر مستقیم مربوط به ارتفاع گیاه (15/0) بود. نتایج نشان داد که تعداد خوشه و وزن خوشه می‌تواند به عنوان فاکتورهای موثر برای افزایش عملکرد دانه به کار گرفته شود. نتایج تجزیه عاملی نشان داد که 5 عامل مهم حدود 05/81 درصد از کل تنوع صفات را توجیه می‌نماید. فاکتور اول 23 درصد از تغییرات بین صفات را توجیه ‌نمود و وابسته به عملکرد دانه، اجزای آن و مساحت برگ پرچم بود. سایر فاکتورها به ترتیب 65/18، 20/16، 20/14 و 9 درصد از تغییرات صفات را توجیه نمود. با استفاده از بای‌پلات ژنوتیپ×  صفت روابط بین صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد خوشه‌ها، وزن خوشه، ارتفاع گیاه و شکل دانه مشخص گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که استفاده از صفاتی مانند تعداد خوشه و وزن خوشه می‌تواند به عنوان یک استراتژی اصلاحی جهت نیل به ارقام برنج با عملکرد بالا در نسل‌های اولیه به کار گرفته شود.